หินอัคนี

รายละเอียด

หินอัคนี (อังกฤษ: igneous; มาจากภาษาละติน ignis แปลว่า ไฟ) คือหนึ่งในประเภทหิน 3 ประเภทหลัก

หินอัคนีเกิดจากการเย็นตัวและแข็งตัวของหินหนืด (magma) หรือหินหลอมเหลว (lava)

โดยหินอัคนีสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก ได้แก่

• อัคนีแทรกซอน
• หินอัคนีพุหิน

 

หินอัคนีแทรกซอน (Intrusive igneous rock) 

     เป็นหินที่เกิดจากหินหนืดที่เย็นตัวลงภายในเปลือกโลกอย่างช้าๆ ทำให้ผลึกแร่มีขนาดใหญ่และมีเนื้อหยาบ เช่น หินแกรนิต หินไดออไรต์ และหินแกบโบร

หินอัคนีพุ (Extrusive igneous rock)  

     บางทีเรียกว่า หินภูเขาไฟ เป็นหินหนืดที่เกิดจากลาวาบนพื้นผิวโลกเย็นตัวอย่างรวดเร็ว ทำให้ผลึกมีขนาดเล็ก และเนื้อละเอียด เช่น หินบะซอลต์ หินไรออไรต์ และหินแอนดีไซต์ 

นอกจากนั้นนักธรณีวิทยายังจำแนกหินอัคนี โดยใช้องค์ประกอบของแร่ เป็น หินชนิดกรด หินชนิดปลางกลาง หินชนิดด่าง และหินอัลตราเมฟิก โดยใช้ปริมาณของซิลิกา (SiO₂) เป็นเกณฑ์แบ่งจากมากไปหาน้อยตามลำดับ ดังรายละเอียดในตารางที่ 1 ซึ่งจะเห็นได้ว่า หินที่มีองค์ประกอบส่วนใหญ่เป็นควอตซ์และเฟลด์สปาร์จะมีสีอ่อน ส่วนหินที่มีองค์ประกอบเป็นเหล็กและแมกนีเซียมมากจะมีสีเข้ม

 

อัคนีแทรกซอน เย็นตัวช้าผลึกใหญ่​

• หินแกรนิต
• หินไดออไรต์
• หินแกรโบร
• หินเพริโดไทต์

อัคนีพุ เย็นตัวเร็วผลึกเล็ก

• หินไรโอไลต์
• หินแอนดีไซต์
• หินบะซอลต์

ชนิดของหิน

ชนิดของหิน

• หินชนิดกรด (Felsic)

องค์ประกอบ

• ซิลิกา72% 
• อะลูมิเนียมออกไซด์ 14% 
• เหล็กออกไซด์ 3% 
• แมกนีเซียมออกไซด์1% 
• อื่นๆ 10%

แร่หลัก

• ควอตซ์
• เฟลด์สปาร์

แร่รอง

• ไมก้า
• แอมฟิโบล

สีที่พบเห็นโดยทั่วไป

• สีอ่อน

ชนิดของหิน

• หินชนิดปานกลาง (Intermediate)

องค์ประกอบ

• ซิลิกา 59% 
• อะลูมิเนียมออกไซด์17% 
• เหล็กออกไซด์ 8%
• แมกนีเซียมออกไซด์ 3% 
• อื่นๆ 13%

แร่หลัก

• เฟลด์สปาร์
• แอมฟิโบล

แร่รอง

• ไพร็อกซีน

สีที่พบเห็นโดยทั่วไป

• เทา
• เขียว

ชนิดของหิน

• หินชนิดด่าง (Mafic)

องค์ประกอบ

• ซิลิกา50% 
• อะลูมิเนียมออกไซด์ 16% 
• เหล็กออกไซด์ 11% 
• แมกนีเซียมออกไซด์7% 
• อื่นๆ 16%

แร่หลัก

• เฟลด์สปาร์
• ไพร็อกซีน

แร่รอง

• โอลิวีน

สีที่พบเห็นโดยทั่วไป

• เทาแก่

ชนิดของหิน

• อัลตราเมฟิก (Ultramafic)

องค์ประกอบ

• ซิลิกา 45% 
• อะลูมิเนียมออกไซด์4% 
• เหล็กออกไซด์ 12% 
• แมกนีเซียมออกไซด์31% 
• อื่นๆ 8%

แร่หลัก

• ไพร็อกซีน
• โอลิวีน

แร่รอง

• เฟลด์สปาร์

สีที่พบเห็นโดยทั่วไป

• เขียวเข้ม
• ดำ

หินอัคนีที่สำคัญ

• หินแกรนิต (Granite) เป็นหินอัคนีแทรกซอนที่เย็นตัวลงภายในเปลือกโลกอย่างช้าๆ จึงมีเนื้อหยาบซึ่งประกอบด้วยผลึกขนาดใหญ่ของแร่ควอตซ์สีเทาใส แร่เฟลด์สปาร์สีขาวขุ่น และแร่ฮอร์นเบลนด์สีดำ หินแกรนิตแข็งแรงมาก ชาวบ้านใช้ทำครก เช่น ครกอ่างศิลา ภูเขาหินแกรนิตมักเตี้ยและมียอดมน เนื่องจากเปลือกโลกซึ่งเคยอยู่ชั้นบนสึกกร่อนผุพัง เผยให้เห็นแหล่งหินแกรนิตซึ่งอยู่เบื้องล่าง
• หินบะซอลต์ (Basalt) เป็นหินอัคนีพุ เนื้อละเอียด เกิดจากการเย็นตัวของลาวา มีสีเข้มเนื่องจากประกอบด้วยแร่ไพร็อกซีนเป็นส่วนใหญ่ อาจมีแร่โอลิวีนปนมาด้วย เนื่องจากเกิดขึ้นจากแมกมาใต้เปลือกโลก หินบะซอลต์หลายแห่งในประเทศไทยเป็นแหล่งกำเนิดของอัญมณี (พลอยชนิดต่างๆ) เนื่องจากแมกมาดันผลึกแร่ซึ่งอยู่ลึกใต้เปลือกโลก ให้โผล่ขึ้นมาเหนือพื้นผิว
• หินไรโอไลต์ (Ryolite) เป็นหินอัคนีพุซึ่งเกิดจากการเย็นตัวของลาวา มีเนื้อละเอียดซึ่งประกอบด้วยผลึกแร่ขนาดเล็ก มีแร่องค์ประกอบเหมือนกับหินแกรนิต แต่ทว่าผลึกเล็กมากจนไม่สามารถมองเห็นได้ ส่วนมากมีสีชมพู และสีเหลือง 
• หินแอนดีไซต์ (Andesite) เป็นหินอัคนีพุซึ่งเกิดจากการเย็นตัวของลาวาในลักษณะเดียวกับหินไรโอไรต์แต่มีองค์ประกอบของแมกนีเซียมและเหล็กมากกว่า จึงมีสีเขียวเข้ม 
• หินพัมมิซ (Pumice) เป็นหินแก้วภูเขาไฟชนิดหนึ่งซึ่งมีฟองก๊าซเล็กๆ อยู่ในเนื้อมากมายจนโพรกคล้ายฟองน้ำ มีส่วนประกอบเหมือนหินไรโอไลต์ แต่เกิดขึ้นจากเถ้าภูเขาไฟ (Pyroclastic flow) มีน้ำหนักเบาลอยน้ำได้ ชาวบ้านเรียกว่า หินส้ม ใช้ขัดถูภาชนะทำให้มีผิววาว 
• หินออบซิเดียน (Obsedian) เป็นหินแก้วภูเขาไฟซึ่งเย็นตัวเร็วมากจนผลึกมีขนาดเล็กมาก เนื้อหินเหมือนแก้วสีดำ 

 

อ้างอิง

https://th.wikipedia.org/wiki/หินอัคนี

http://www.lesa.biz/earth/lithosphere/rocks/igneous-rocks